Już od wydania pierwszych numerów legalnej „Karty” zaczęła napływać korespodencja od rodzin ofiar z Wołynia z apelem o podjęcie się tematyki tamtejszych rzezi z lat czterdziestych. I tak na przykład w ósmym numerze „Karty” opublikowany został zbiór świadectw „Karczowani” zmierzający się z tą problematyką. Zdając sobie sprawę, że wspólne definiowanie przeszłości wymaga zaangażowania się dwóch stron, a praca nad historią musi polegać na nazywaniu prawdy, nie jedynie ustalaniu winnych, postanowiono skonfrontować badaczy polskich i ukraińskich. „Karta” zainicjowała rozmowy z historykami ukraińskimi. Tym sposobem w czerwcu 1994 roku w „Kole Podkowy” prowadzonym przez Piotra Mitznera odbyło się spotkanie: „Polacy i Ukraińcy 1918-1948. Trudne pytania”.
Spotkanie przebiegło w spokojnej atmosferze i z każdą chwilą coraz bardziej oczywisty stawał się fakt, że nie chodzi o rachunek z przeszłości, a o prawdę historyczną. Jako podsumowanie rozmów wydano wspólny komunikat, w którym ustalono, w czym się obie strony zgadzają, a co je poróżniło, ponadto tekst zawierał opis sytuacji w II RP i narastających napięć wewnątrz mniejszości ukraińskiej. Wspólnie potwierdzono narodowowyzwoleńczy charakter Ukraińskiej Powstańczej Armii, przy czym strona polska potępiła jej politykę i metody stosowane wobec ludności polskiej. Oszacowano liczbę Polaków zabitych przez ukraińskich nacjonalistów na Wołyniu na 50 tysięcy osób – strona polska uznała tę eksterminację ludności cywilnej za zbrodnię ludobójstwa. Potępiono powojenną akcję „Wisła”. Najważniejszy wymiar całości stanowiło jednak przedstawienie procesu, jaki dokonał się podczas omówionych 30 lat. Pierwszy raz takie podsumowanie powstało w dialogu. Komunikat podpisały obie ekipy w komplecie – 11 Ukraińców i 11 Polaków.
Uczestnicy konferencji polsko-ukraińskiej w komunikacie:
Uczestnicy spotkania stwierdzają, że konflikt polsko-ukraiński, który pochłonął tak wiele ofiar, stanowi najbardziej tragiczną kartę w historii naszych narodów. Apelujemy do Ukraińców i Polaków, aby nie przenosili odpowiedzialności za przestępstwa jednostek i grup na całe nasze narody. Historycy polscy i ukraińscy stwierdzają zgodnie, że nastał czas obiektywnego zbadania przyczyn i przebiegu konfliktu, liczby ofiar po obu stronach oraz napisania historii stosunków ukraińsko-polskich. […]
Spotkanie to zakończyło pierwszy etap międzynarodowego programu „Wspólne Miejsce – Europa Wschodnia”, prowadzonego przez Ośrodek KARTA i Stowarzyszenie „Memoriał” w Polsce, Rosji i na Ukrainie.
Obie strony deklarują udział w programie, w następujących przedsięwzięciach:
– ustanowienie polsko-ukraińskich grup, zajmujących się najtrudniejszymi momentami we wspólnej przeszłości XX wieku; […]
– opracowanie – na podstawie dalszych badań – kolejnych wersji dokumentu polsko-ukraińskiego, uściślającego wspólny opis stosunków pomiędzy naszymi narodami w XX wieku.
Podkowa Leśna, 9 czerwca 1994
Komunikat polsko-ukraiński, „Karta” 13, 1994
Komunikat poza „Kartą” ogłosiły jedynie paryska „Kultura” i przemyski „Biuletyn Informacyjny Południowo-Wschodniego Instytutu Naukowego”, a po ukraińskiej stronie – tylko kijowskie pismo „Z archiwów WUCzK–GPU–NKWD–KGB”, które dokument dało bez podpisów.
