Fundacja Domu Wschodniego powstała, by wspólnie z Fundacją Ośrodka KARTA prowadzić DOM WSCHODNI usytuowany w zespole pałacowo-parkowym w Mordach pod Siedlcami, po stopniowej rewitalizacji tego zabytku.
Spadkobiercy Henryka Przewłockiego, którzy w 2018 roku odzyskali tę dawną własność, podpisali już 20 lat temu list intencyjny z kierownictwem Ośrodka KARTA w Warszawie. List ten zapowiadał przekazanie majątku, dawnego domu rodzinnego, na cele społeczne – stworzenie w zwróconym i zrewitalizowanym pałacu oraz jego otoczeniu miejsca działań związanych z historią regionu i dialogu między narodami. Cały obiekt (pałac i oficyna pod dachami – blisko 4000 m kw., park 10 ha) wymaga gruntownej rewitalizacji; praca ta jest uruchamiana.
Mordy leżą 120 kilometrów na wschód od Warszawy, na granicy Podlasia, relatywnie blisko Wilna, Mińska, Lwowa i innych miast ważnych dla narodów tej części Europy. Dom Wschodni będzie miał za zadanie stworzenie międzynarodowego kręgu współpracy, oznaczającego przestrzeń dialogu między narodami, których konfliktów historycznych do dzisiaj nie udaje się rozbroić.
Dom Wschodni to konkretne miejsce w Polsce, a nade wszystko – idea, niezbędna do zrealizowania w bliskich latach: skutecznego dialogu historycznego narodów Europy Wschodniej, które rozdzieliła krwawa historia XX wieku. Celem jest stworzenie przestrzeni udomowionej Polaków, Ukraińców, Rosjan, Żydów, Białorusinów, Litwinów, Łotyszy, Estończyków, Gruzinów, Ormian…, w której będzie mogła zaistnieć ich osobna pamięć, zarazem konfrontowana pokojowo w obszarach niezamkniętego konfliktu.
Dom w Mordach ma się stać przykładem i wzorcem porozumiewania się pokojowego, które traumy przeszłości przywołuje, by we wspólnym wysiłku osłabić ich niszczącą siłę. Ma udowodnić – sposobami dyplomacji społecznej – że napięcia w tej historii dają się neutralizować, że narody dawniej najostrzej nawet skonfliktowane mogą się porozumiewać, licząc na oddolne, rzeczywiste pojednanie. Drogą cyklicznych debat, konferencji, stypendiów twórczych, publikacji etc. planuje się podjęcie niezałatwionych dotąd historycznych sporów na ziemiach wschodnich Europy, głównie ostatniego stulecia, a także uruchomienie prac dokumentacyjno-muzealnych, dotyczących relacji między społecznościami sąsiedzkimi regionu, w tym losu mniejszości narodowych.
Dom Wschodni ma wesprzeć społeczeństwa wschodniej części Europy we współczesnej koegzystencji, a szczególnie w takim wspólnym przepracowaniu przeszłości XX wieku, by doraźne interpretacje historii przestały utrzymywać nieufność i wrogość pomiędzy narodami regionu (na „skrwawionych ziemiach”). Dom ma być „eksterytorialną” przestrzenią, w której solidarnie działające nacje zachowają podmiotowość i równoprawny status, a mniejszości narodowe w Polsce znajdą warunki do zachowania własnej pamięci w swoim języku (zbiory archiwalne i biblioteczne).
Rewitalizacja Domu Wschodniego – pałacu, oficyny i parku w zespole pałacowo-parkowym w Mordach prowadzona będzie przez Fundację Domu Wschodniego i rozpisana została na najbliższe lata – tak, by sukcesywnie można było tam wprowadzać kolejne obszary aktywności. W docelowych pomieszczeniach, po adaptacji, planowane są funkcje łączące role domu pracy twórczej, przestrzeni spotkaniowej, biblioteki/archiwum i obszaru wystawienniczego: centrum organizacyjne; pokoje gościnne z zapleczem restauracyjnym; uniwersalna sala spotkań; multimedialna wystawa historii miasta Mordy i rodziny Przewłockich; Zespoły narodowe – początkowo Ukraiński, Białoruski, Polski i Rosyjski (stanowione jako ekspresja społeczeństwa obywatelskiego); sala „Skrwawionych ziem”; księgarnia.
Zespół pałacowo-parkowy w Mordach przystosowywany będzie do głównych, międzynarodowych celów Domu Wschodniego, jednocześnie jednak posłuży i społeczności lokalnej, i ruchowi turystycznemu. Planowana rewitalizacja ma przywrócić funkcjonalność budynkom i parkowi, obecnie nienadającym się do wykorzystywania. Całość będzie stale otwarta dla mieszkańców miasta i okolic, a zarazem dostępna dla zwiedzających (część muzealna i wystawiennicza). Miasto zyska przestrzeń parkową i spotkaniową (festiwale, pikniki, prezentacje filmowe etc.), zaplecze hotelowe i restauracyjne, których nie posiada; mieszkańcy uzyskają nowe miejsca pracy. Wspólnie innymi podobnymi placówkami regionu, Dom Wschodni tworzyć będzie atrakcyjną sieć obiektów żywej historii
